Trẻ sơ sinh bị vàng da mẹ nên làm gì và bổ sung gì

Việc nhận biết và điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh là điều mà ba mẹ cần chú ý để bảo vệ sức khỏe và sự phát triển của con. Trẻ có thể mắc vàng da do nguyên nhân sinh lý hoặc bệnh lý. Trong một số trường hợp, thay đổi chế độ dinh dưỡng của mẹ có thể giúp cải thiện tình trạng vàng da ở trẻ sơ sinh. Vậy khi trẻ sơ sinh bị vàng da, cần bổ sung những gì?

Trẻ sơ sinh bị vàng da có nguy hiểm không

Vàng da ở trẻ sơ sinh là tình trạng phổ biến, trong đó da và kết mạc mắt của trẻ có màu vàng. Nguyên nhân chính thường là do sự gia tăng bilirubin gián tiếp - một chất được tạo ra khi hồng cầu bị phá hủy. Hiện tượng này khá phổ biến, xuất hiện ở khoảng 60% trẻ sinh đủ tháng và lên đến 80% ở trẻ sinh non.

Vàng da ở trẻ sơ sinh có thể xuất hiện dưới dạng nhẹ (gọi là vàng da sinh lý) hoặc nghiêm trọng hơn (gọi là vàng da bệnh lý). Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến nhiễm độc thần kinh, gây ra các vấn đề về não và thậm chí có thể dẫn đến tử vong hoặc để lại di chứng suốt đời.

Vàng da sinh lý

Vàng da sinh lý thường xuất hiện ở trẻ sơ sinh do số lượng hồng cầu cao trong máu, và những hồng cầu này chứa HbF - một loại hemoglobin đặc biệt chỉ có ở trẻ em. Điều này khiến tuổi thọ của hồng cầu ngắn hơn, dẫn đến sự gia tăng bilirubin gián tiếp. Do gan của trẻ chưa phát triển hoàn chỉnh, cơ quan này chưa thể loại bỏ bilirubin một cách hiệu quả. Ở trẻ đủ tháng và khỏe mạnh, vàng da được coi là một hiện tượng sinh lý khi đáp ứng các điều kiện sau:

• Vàng da sinh lý thường bắt đầu xuất hiện từ ngày thứ 3 sau khi sinh và tự giảm dần trong khoảng 7 - 10 ngày.

• Tình trạng vàng da nhẹ thường chỉ xuất hiện ở vùng cổ, mặt, ngực và phần trên của bụng.
• Vàng da sinh lý không kèm theo các triệu chứng khác như thiếu máu, gan lách phình to, từ chối bú, hoặc suy giảm cân nặng.
• Nồng độ bilirubin trong máu không vượt quá 12mg% ở trẻ đủ tháng, và tốc độ tăng bilirubin không quá 5mg% trong 24 giờ.
• Vàng da sinh lý thường không cần can thiệp y tế; chăm sóc cơ bản như cho trẻ bú sữa mẹ đầy đủ có thể giúp cơ thể loại bỏ bilirubin và cải thiện tình trạng vàng da trong khoảng 1 đến 2 tuần.

Vàng da bệnh lý

Vàng da được coi là bệnh lý khi xuất hiện sớm, tiến triển nhanh và gây ra nhiều biến chứng khác. Những dấu hiệu cần chú ý bao gồm:

- Vàng da đậm màu xuất hiện trong vòng 1 - 2 ngày sau khi sinh.
- Vàng da không chỉ xuất hiện ở mặt và mắt mà còn lan rộng đến bụng, cánh tay và chân.
- Tình trạng vàng da không cải thiện sau 2 tuần ở trẻ đủ tháng và sau 3 tuần ở trẻ sinh non.
- Vàng da kèm theo các triệu chứng bất thường khác như từ chối bú, nôn mửa, sốt, khóc nhiều, hoặc phân có màu xám.

Đối với trẻ sinh non, đặc biệt là trẻ sinh non dưới 35 tuần tuổi thai, việc chăm sóc và theo dõi tình trạng vàng da càng quan trọng hơn. Cha mẹ nên đưa trẻ đi kiểm tra sức khỏe tại bác sĩ chuyên khoa nhi để được tư vấn và điều trị kịp thời, nhằm phòng tránh biến chứng nhiễm độc thần kinh có thể xảy ra.

Nguyên nhân trẻ sơ sinh bị vàng da

Vàng da ở trẻ sơ sinh có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:

- Tăng sản xuất bilirubin

Bilirubin dư thừa trong máu là nguyên nhân chính gây ra vàng da. Bilirubin, một sắc tố màu vàng cam, được tạo ra khi các hồng cầu bình thường bị phá hủy. Các nguyên nhân làm tăng sản xuất bilirubin trong máu có thể bao gồm:

 Bất đồng nhóm máu giữa mẹ và con

Khi hệ thống miễn dịch của mẹ phá hủy hồng cầu của con, gây ra sự gia tăng bilirubin. Thường gặp là bất đồng nhóm máu ABO (mẹ có nhóm máu O, con có nhóm máu A hoặc B) và bất đồng nhóm máu Rh (mẹ có nhóm máu Rh âm, con có nhóm máu Rh dương).

Các bệnh lý làm hồng cầu dễ bị phá hủy: Những bệnh lý như thiếu men G6PD, bệnh lý màng hồng cầu, và Thalassemia có thể làm tăng sự phá hủy hồng cầu.

Vết bầm máu lớn khi sinh: Những vết bầm máu lớn có thể gây ra sự gia tăng bilirubin.

Giảm chức năng chuyển hóa bilirubin: Nguyên nhân này có thể do trẻ mắc các bệnh lý như hội chứng Crigler-Najjar, hội chứng Gilbert, hoặc các bệnh lý chuyển hóa di truyền như galactosemia, suy giáp trạng bẩm sinh, rối loạn chuyển hóa tyrosin, methionin, thiếu α1 antitrypsin. Trẻ sinh non, thiếu hụt hormone, hoặc mẹ mắc tiểu đường thai kỳ cũng có thể dẫn đến giảm chức năng chuyển hóa bilirubin.

Tăng tái hấp thu bilirubin từ ruột: Những vấn đề như hẹp môn vị, tắc ruột non, phình đại tràng bẩm sinh, tắc ruột phân su, hoặc việc sử dụng thuốc gây liệt ruột có thể làm tăng tái hấp thu bilirubin từ ruột, dẫn đến vàng da.

- Vàng da do sữa mẹ:

Trong những ngày đầu sau khi sinh, một số trẻ có thể không nhận được đủ lượng sữa mẹ do gặp khó khăn khi bú hoặc do mẹ chưa có đủ sữa. Tình trạng này có thể dẫn đến mất nước, thiếu năng lượng và tăng tái hấp thu bilirubin từ ruột, gây ra vàng da.

Để cải thiện tình trạng này, mẹ nên cho trẻ bú thường xuyên hơn và theo dõi cân nặng của trẻ. Điều này không yêu cầu phải ngừng bú mẹ, miễn là trẻ bú tốt, tăng cân đều và có sức khỏe ổn định.

Các phương pháp điều trị vàng da sơ sinh

Đối với trẻ bị vàng da nặng, có thể cần áp dụng các biện pháp điều trị khác, bao gồm:

Chiếu đèn: Đây là phương pháp điều trị hiệu quả nhất cho vàng da sơ sinh. Bằng cách chiếu ánh sáng màu xanh hoặc xanh da trời lên da của trẻ trong một khoảng thời gian nhất định, phương pháp này giúp chuyển đổi bilirubin trong da thành các dạng có thể bài tiết qua đường tiêu hóa. Chiếu đèn là phương pháp khá an toàn, đơn giản và tiết kiệm.

Thay máu: Thay máu được chỉ định khi nồng độ bilirubin trong máu của trẻ cao đến mức có nguy cơ gây nhiễm độc thần kinh. Quá trình này bao gồm việc lấy một lượng máu nhỏ từ trẻ và thay thế bằng máu sạch từ nguồn an toàn khác. Thay máu giúp loại bỏ bilirubin dư thừa trong huyết thanh và giảm nguy cơ các biến chứng liên quan đến nồng độ bilirubin cao.

Trẻ sơ sinh bị vàng da nên bổ sung gì?

Khi trẻ sơ sinh gặp tình trạng vàng da kéo dài, ngoài việc tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ, chế độ dinh dưỡng của mẹ cũng cần được chú trọng. Mẹ nên đảm bảo chế độ ăn uống đủ dưỡng chất để hỗ trợ việc sản xuất sữa và giúp cơ thể phục hồi. Các bữa ăn của mẹ cần cung cấp đầy đủ các thành phần dinh dưỡng thiết yếu.

Bổ sung trái cây có tác dụng thải độc: Sau mỗi bữa ăn, mẹ nên thêm các loại trái cây như bơ, bưởi, táo, dưa leo, dứa,... vào chế độ ăn. Những loại trái cây này giúp thúc đẩy chức năng gan và thận trong việc loại bỏ độc tố, cân bằng độ pH, và hỗ trợ tiết sữa. Điều này không chỉ giúp cải thiện sức khỏe của mẹ mà còn giúp trẻ khỏe mạnh hơn và giảm nguy cơ vàng da.

Bổ sung rau xanh: Rau xanh là thành phần thiết yếu trong chế độ ăn hàng ngày của phụ nữ mang thai và sau sinh. Để hỗ trợ việc điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh, mẹ nên tăng cường ăn các loại rau lá xanh như măng tây, cải xoong, bông cải xanh, và cải xoăn. Những loại rau này giàu vitamin và khoáng chất, giúp củng cố hệ thống miễn dịch của mẹ và hỗ trợ sức khỏe của trẻ, đồng thời giúp ngăn ngừa vàng da.

Uống nhiều nước Duy trì thói quen uống đủ nước, khoảng 2 đến 2,5 lít mỗi ngày, giúp cơ thể thanh lọc và loại bỏ độc tố, đồng thời cải thiện chất lượng sữa mẹ. Khi trẻ bị vàng da, việc cho trẻ bú thường xuyên sẽ giúp cơ thể trẻ loại bỏ bilirubin dư thừa và hỗ trợ sự phát triển của trẻ.

Hy vọng bài viết đã giúp bạn hiểu rõ hơn về những gì cần bổ sung khi trẻ sơ sinh bị vàng da. Các trường hợp vàng da nhẹ thường sẽ tự cải thiện khi gan của trẻ bắt đầu hoạt động hiệu quả hơn. Việc cho trẻ bú thường xuyên, khoảng 8 đến 12 lần mỗi ngày, có thể giúp loại bỏ bilirubin qua đường tiêu hóa.